Duke mbështjellë trupin tonë si një copë veshjeje, lëkura jonë është një organ mrekulli që formon një barrierë kundër pushtuesve të mundshëm dhe luan një rol vendimtar në mirëmbajtjen e funksioneve vitale. Është një pasqyrë që pasqyron përvojat, kujtimet dhe fatin tonë me linjat dhe shenjat në të. Me një sipërfaqe prej 1.72 metra katrorë dhe një peshë përafërsisht 9.6 kg, duke përfshirë indin yndyror nën të, lëkura është organi më i madh në trupin tonë dhe jeta nuk mund të mbahet pa të. [1] Në sajë të lëkurës ne ndjejmë të prera, djegie nga zjarri dhe që nëna jonë ka duar shumë të buta. Ne as nuk e kuptojmë, por lëkura në heshtje kryen funksione të tjera të shumta të tilla si toksinat e djersitjes nga trupi, ruajtjen e temperaturës së trupit dhe sintetizimin e vitaminës D. [2] Disa nga këto funksione kanë të bëjnë me diellin dhe mbrojtjen e trupit tonë nga ai.
Duke pasur gjatësi vale prej 320-400 nm, rrezet UVA përbëjnë 90% të UV që arrin sipërfaqen e Tokës. Pavarësisht nëse është me re ose me diell, e njëjta sasi e këtyre rrezeve arrin në Tokë dhe depërton deri në shtresat e poshtme të lëkurës së njeriut. Rrezet UVA dëmtojnë indin lidhor nën lëkurë, duke shkaktuar plakjen e lëkurës dhe formimin e radikaleve të lira, të cilat indirekt shkaktojnë dëmtimin e ADN-së, pra kanceret terminale të lëkurës ose melanoma. Rrezet që vijnë në këto gjatësi vale janë gjithashtu kryesisht përgjegjëse për reagimet alergjike në lëkurë.
Me gjatësi vale 280-320 nm, rrezet UVB përbëjnë 5-10% të rrezatimit UV që arrin në Tokë. Këto rrezet ndihmojnë në sintezën e vitaminës D por gjithashtu shkaktojnë djegie nga dielli dhe sintezën e melaninës në lëkurë. Rrezet UVB gjithashtu kanë një rol në mutimin e gjeneve që parandalojnë rritjen e tumoreve, duke çuar kështu në zhvillimin e kancereve të lëkurës përveç melanomës.
Me gjatësi vale 100-280 nm, rrezet UVC janë të dëmshme për gjallesat. Kur arrijnë në atmosferën e Tokës, rrezet UVC bashkëveprojnë me atomet e oksigjenit këtu. Ky bashkëveprim çon në formimin e shtresës së ozonit, e cila parandalon rrezet UVC që pothuajse të mos arrijnë kurrë në tokë. Këto valë të rrezikshme janë vënë në shërbim të njerëzimit duke u përdorur në krijimin e shtresës mbrojtëse të ozonit.
RREZET ULTRAVIOLET DHE EFEKTET E DËMSHME TË DRITËS SË DIELLIT
Ekzistojnë efekte afatshkurtra dhe afatgjata të rrezeve UV në lëkurë.
Efektet afatshkurtra janë djegia nga dielli, goditja nga nxehtësia, reaksionet alergjike dhe sëmundjet virale të tilla si herpesi, të cilat zakonisht ndihen menjëherë pas ekspozimit në diell dhe mund të shkaktohen nga shtypja e sistemit imunitar. Efektet afatgjata akumuluese janë foto-plakja (lëkura bëhet e rrudhur për shkak të rrezeve diellore), njollat e diellit, kataraktet dhe zhvillimi i kancereve të lëkurës. [4]
Nga ana tjetër, lëkura jonë nuk është krejtësisht e pambrojtur nga efektet e diellit. Shtresa e keratinës në epidermë, shtresa më e sipërme e lëkurës, thith ose shpërndan dritën, kështu që sasia e dritës që depërton në shtresat më poshtë ulet ndjeshëm. Beta-karotina në lëkurë së bashku me disa sisteme enzimash zvogëlojnë radikalet e lira të oksigjenit të lëshuara pas ekspozimit në diell dhe kështu eliminojnë dëmtimet diellore. Po kështu, melanina, e cila i jep lëkurës tonë ngjyrën e saj, qëndron mbi bërthamat në qelizat e lëkurës dhe vepron si një çadër që mbron ADN qelizore nga rrezatimi diellor. [5]
Gjashtë nëngrupe të llojeve të lëkurës janë përcaktuar sipas ngjyrës së flokëve, syve dhe lëkurës, si dhe reagimin e lëkurës ndaj rrezeve diellore. Ky klasifikim është pranuar gjerësisht për identifikimin e grupeve të rrezikut dhe përcaktimin e masave specifike të mbrojtjes. [6]
Edhe pse numri i melanozomeve, ose qelizave prodhuese të melaninës në lëkurën e njeriut, është i njëjtë në të gjithë njerëzit, ngjyra e lëkurës përcaktohet nga ndryshimet gjenetike në llojin, sasinë dhe madhësinë e pigmenteve të melaninës. Melonosomet në Evropianë janë të vegjël dhe të lehtë, ndërsa ato të Afri
